Մեծ հաջողություն  ունեցած ցուցահանդեսի հետևում Հայաստանի հին ռեժիմն է

Հոդվածի առանցքում

• Սեպտեմբերին Նյու Յորքում Մետրոպոլիտանի Արվեստի թանգարանը ցուցադրեց «Հայաստան» ցուցահանդեսը՝ ներկայացնելով երկրի բազմադարյա արվեստը:  Բոլորը միանման գովեցին ցուցադրությունը: Բայց կուլիսների ետևում դրա սկզբնաղբյուրը լուրջ շփոթմունք առաջացրեց: Փաշինյանի կառավարությունը հեռու էր մնում կազմակերպչից՝ Վիգեն Սարգսյանից, որը երկար ժամանակ նախկին կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյա էր: «Eurasianet» - ին տված հարցազրույցում Սարգսյանն ասել է, որ ցուցահանդեսի գաղափարը ծագել է 2015 թ.-ի սեպտեմբերին, երբ նախագահ Սերժ Սարգսյանի աշխատակազմի ղեկավար էր:

Ուշադրությանն արժանի

• Վրաստանում Արևմուտքի բարեկամները հանկարծակի քննադատության թիրախ դարձան
• Օբամային ճնշում են տարբեր կողմերից, որպեսզի զինի Ուկրաինան
• ՆԱՏՕ-ն նորից իր ուժեղ աջակցությունն է ցույց տալիս Վրաստանին

 

Նոր կառավարությունը մասնակցել է Նյու Յորքի ցուցադրությանը, միաժամանակ նվազեցնելով իր քաղաքական հակառակորդների դերը

2018 թվականը լի էր Հայաստանի համար կարևոր իրադարձություններով:

Անցյալ տարի հայերը տապալեցին երկար ժամանակ ատելի կառավարությունը և այն փոխարինեցին նորով՝ խարիզմատիկ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ: The Economist- ը Հայաստանին անվանեց «Տարվա երկիր»: Սմիթսոնյան հաստատությունը Վաշինգտոնում հյուրընկալեց հայկական մշակույթի տպավորիչ փառատոնը: Սեպտեմբերին էլ Նյու Յորքում Մետրոպոլիտանի Արվեստի թանգարանը ցուցադրեց «Հայաստան» ցուցահանդեսը՝ ներկայացնելով երկրի բազմադարյա արվեստը:

Բոլորը միանման գովեցին ցուցադրությունը: Բայց կուլիսների ետևում դրա սկզբնաղբյուրը լուրջ շփոթմունք առաջացրեց: Փաշինյանի կառավարությունը հեռու էր մնում կազմակերպչից՝ Վիգեն Սարգսյանից, որը երկար ժամանակ նախկին կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյա էր:

«Eurasianet» – ին տված հարցազրույցում Սարգսյանն ասել է, որ ցուցահանդեսի գաղափարը ծագել է 2015 թ.-ի սեպտեմբերին, երբ նախագահ Սերժ Սարգսյանի աշխատակազմի ղեկավար էր: Վիգեն Սարգսյանը հակիրճ ներկայացրեց երկու իրար հաջորդած վարչակազմերի մշակութային ծրագրերը, ինքը համակարգում էր հայկական արվեստի խոշոր ցուցահանդեսներն արտասահմանում, այդ թվում, 2007թ.-ին Փարիզի Լուվրում «Սուրբ Հայաստան » և 2012թ.-ին Վենետիկի ցուցադրությունները:

2015 թվականի սեպտեմբերին Նյու Յորք կատարած նախագահական այցի ընթացքում նա սկսել է մտածել Միացյալ Նահանգներում նման լայնածավալ ցուցահանդեսի մասին: «Աչքս ընկավ Մետրոպոլիտեն թանգարանի վրա», – ասաց Սարգսյանը:

Դեռևս Նյու Յորքում նա իր գաղափարը կիսել է Ասո Թավիտյանի հետ, որը հայ-ամերիկյան տեխնոլոգիական գործարար է, մշակութային ու արվեստի հաստատությունների, այդ թվում, Met- ի և Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն օպերայի խոշոր նվիրատուներից մեկը:

Met-ը հաստատել է իրադարձությունների Սարգսյանի տարբերակը

«Դոկտոր Էվանսը 30 տարի առաջ (1990 թ.) գրեց Կիլիկիայի հայկական ձեռագրերի մասին իր ատենախոսությունը, իսկ 1991 թ.-ին Թանգարանում աշխատելու պահից երազել է «The Met- ում» հայկական ցուցահանդես կազմակերպելու մասին», – ասվում է« Eurasianet »- ին տված հայտարարության մեջ:  «Անհրաժեշտ տարրերը վերջապես հավաքվեցին 2015 թվականին»:

Երբ «Թավշյա հեղափոխությունից» ամիսներ հետո ցուցահանդեսն, ի վերջո բացվեց, նոր իշխանություններն ընդունեցին այն:

Ցուցահանդեսի բացվելուց մի քանի օր առաջ Լիլիթ Մակունցը, գիտաշխատողն ու ակտիվիստը, որը վերջերս է նշանակվել  Հայաստանի մշակույթի նախարար, իր նախագահությամբ տեղի ունեցած մամուլի ասուլիսի ժամանակ շնորհակալություն հայտնեց ԱՄՆ-ում գործող Հակոբ Գևորգյան հիմնադրամին `որպես ցուցադրության գլխավոր հովանավորի:

Նախարարի նախնական խոսքից հետո հայկական եկեղեցու ներկայացուցիչ, վերապատվելի Ասողիկ Կարապետյանը, վերցրեց խոսափողը և ընդգծեց Սարգսյանի դերը ցուցահանդեսի կազմակերպման հարցում:

Երբ լրագրողը Մակունցին հարցրեց, թե արդյոք ցուցադրությունը կազմակերպել էր հին ռեժիմի գործիչը ( իսկ նոր իշխանությունները ռեժիմը ներկայացնում են որպես անդառնալի ծախու), նախարարը ձևացրեց, թե անտեղյակ է: «Եթե հայրը Ասողիկն այդպես է ասում … ես չգիտեմ նախաձեռնության մասին բոլոր մանրամասները», – ասաց Մակունցը:

Եվ երբ բացվելուց անմիջապես հետո Փաշինյանն այցելեց ցուցահանդես, նա շնորհակալություն հայտնեց ցուցադրության իրականացմանն աջակցած մարդկանց: Ցանկում ներառված էին համադրողը, թանգարանի պաշտոնյաները, նվիրատուներն ու հայկական եկեղեցական պաշտոնյաները: Սարգսյանի անունը կրկին չհիշատակվեց:

Սարգսյանն ասաց, որ իրեն հրավիրել են բացմանը, բայց աշխատանքային պարտավորությունների պատճառով չի կարողացել ներկա լինել: Նա շարունակում է զբաղեցնել նախկին իշխող Հանրապետական կուսակցության նախագահի տեղակալի պաշտոնը: Սարգսյանը խուսափեց ցուցահանդեսի հեղինակության մասին հարցերից:

«Այն, որ այս ցուցահանդեսը տեղի ունեցավ, ինձ դարձնում է ամենաերջանիկ մարդը», – ասաց նա:

Հունվարին փակված «Հայաստան» ցուցահանդեսը ներկայացրեց հայ միջնադարյան արվեստի և պաշտամունքի ցուցանմուշների լայն շրջանակ, խաչքար գերեզմանաքարերից մինչև ձեռագրեր ու ոսկերչական իրեր ամբողջ տարածաշրջանից: Այն ընդգրկում էր նաև սուրբ Գեղարդը, որով ըստ հավատքի, հռոմեացի զինվորը խոցել էր Հիսուս Քրիստոսին խաչելության ժամանակ, այնուհետև այդ անունով Հայաստանում վանք են կոչել:

Ցուցահանդեսը լավ արձագանք ունեցավ: The New York Times-ն այն կոչեց «Մեծ ցուցադրություն»: Նման վառ կարծիքներ կային նաև New York Review of Books-ում, The Wall Street Journal-ում և The Washington Post-ում: Հայերի մեծամասնությունը բարեհամբույր ու ակնհայտ հուզումքով ընդունեց աշխարհում ամենահայտնի արվեստի հաստատություններից մեկում հայկական թեմայով անցկացված խոշոր իրադարձությունը:

Բայց ցուցահանդեսն առաջացրեց մի քանի հայի դժգոհությունը: Հայտնի ֆրանսահայ պատմաբան Կլոդ Մութաֆյանն այն կոչեց «լիակատար ձախողում, անարժան այնպիսի հաստատության համար, որը հայտնի է որպես Մետրոպոլիտեն արվեստի թանգարան»:

Մութաֆյանը ներկայացրեց ցուցահանդեսի թերությունների երկար ցանկ, որը ներառում էր նաև Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից հայկական մշակութային արժեքները ոչնչացնելու խնդիրը չներկայացնելու փաստը: Արդարացի կլիներ ցուցահանդեսը կոչել «Քրիստոնյա Հայաստան» և ներածականում համառոտ բացատրել, որ Հայաստանը վաղուց գոյություն ունի, իսկ քրիստոնեությունը բացեց ստեղծագործական նոր դարաշրջան», – գրել է Մութաֆյանը: Հայաստանի քրիստոնեական մշակույթի վրա կենտրոնանալը բացատրվում է այն հանգամանքով, որ նյութական քիչ ապացույցներ են մնացել երկրի հեթանոսական անցյալից: Սակայն հայկական եկեղեցին, որը նույնպես Հայաստանի պատմությունն է, մեծապես ներգրավված էր ցուցադրության կազմակերպման գործում:

Շատ ցուցանմուշներ բերվել էին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից, Մեծի Տանն Կիլիկիոյից և Երուսաղեմի պատրիարքարանից, ինչպես նաև աշխարհիկ թանգարաններից ու հավաքածուներից: Եկեղեցին նաև օգնել է միջոցներ հավաքելու հարցում, իսկ Էվանսը ցուցահանդեսի մասին զեկույցով ելույթ է ունեցել Նյու Յորքի թեմական կենտրոնում: Փաշինյանը ցուցահանդես այցելեց Հայ Առաքելական եկեղեցու ղեկավար կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդի հետ: Միացյալ Նահանգներում հայկական եկեղեցու մի բարձրաստիճան ներկայացուցիչ նույնիսկ օրհնեց ցուցահանդեսը:

Չնայած թերություններին, հայերի մեծ մասը բարձր գնահատեց ցուցահանդեսը: «Նյութերի որակն ու ընտրությունը, որոնք Հելեն Էվանսը հավաքել էր մի վայրում, ապշեցուցիչ էր», – ասել է Կալիֆորնիայի համալսարանի արվեստի պատմության պրոֆեսոր Հեղնար Զեյթլիան Վոթենպոն Eurasianet- ին: Նա այն կոչել է «մեկ հնարավորություն ամբողջ կյանքի ընթացքում», տեսնելու հազվադեպ ցուցադրվող իրերը: «Մի քանի տարի անց հակասությունները մոռացվելու են, բայց ցուցահանդեսը և կատալոգը կհիշվեն»:

Հոդվածի բնօրինակն՝ այստեղ